Günlük hayatta elimizde dolaşan bozuk paralar, çapına göre kusursuz dengelenmiş metal diskler olarak nitelendirilir. Dayanıklılık, sahteciliğe karşı güvenlik ve uzun ömür bu küçük objenin tasarımında öne çıkar. Bozuk para neyden yapılır sorusunun cevabı çoğunlukla alaşımlara uzanır; çünkü tek bir metal hem sağlamlık hem ağırlık hem de renk dayanımını aynı anda sunamaz. Bakır, nikel ve çinko kombinasyonu, yıllarca avuçlarda gezen parayı paslanmaya ve aşınmaya karşı korur.
Bozuk paralar yalnızca metal disklere basılan rakam ve motiflerden ibaret değil; her detay sahteciliği zorlaştırmak için mühendislik hesabıyla çizilir. Çaptaki milimetrik farklılık, çevre tırtılları ve mıknatıs tepkisi, otomat makinelerinin orijinal para tanımasında kilit rol oynar. Bozuk para nasıl yapılır sorusuna geçmeden önce, devletlerin neden alaşım tercih ettiğini hatırlayalım: Saf bakır pahalı ve yumuşaktır, nikel sert fakat maliyetlidir, çinko ise oksitlenmeye açık olur. Alaşım bu üç metalin avantajlarını birleştirip dezavantajlarını törpüler; böylece avuç içindeki para yüksek aşınma direncine ve sabit ağırlığa kavuşur. Dakikada binlerce disk basan darphane presleri, metal şeritleri darbelerle şekillendirirken mikron düzeyinde hata toleransıyla çalışır.
Bozuk paraların gövdesini oluşturan ana karışım genellikle bakır, nikel ve çinko alaşımıdır. Türkiye’de tirajı en yüksek para olan 1 TL, iç çekirdeğinde bakır–nikel (%75 bakır, %25 nikel) kullanırken dış halkasında nikel kaplı çinko–bakır alaşımı yer alır. Bu halka–çekirdek kombinasyonu “bimetalik” tasarım olarak adlandırılır ve hem görsel güvenlik unsuru hem de farklı elektrik iletkenliği sayesinde otomatlarda tanıma sinyali verir. Küçük değerli 50 kuruş ve 25 kuruş, daha ekonomik olan nikel kaplı çinko–bakır alaşımından tek parçalı olarak üretilir.
1.Rulo Hammadde Üretimi: Bakır, nikel ve çinko eritilip ince levha hâlinde haddelenir, rulolara sarılır.
2.Dilme ve Disk Kesme: Hidrolik presler rulodan şerit keser; yüksek tonajlı preslerde dairesel diskler “plaka” olarak çıkar.
3.Halka ve Çekirdek Birleştirme: Bimetalik paralarda dış halka ile iç çekirdek 200 tonluk presle tek vuruşta kenetlenir.
4.Sertleştirme ve Yüzey Temizliği: Diskler 900 °C tav fırınında sertleştirilir, ardından sitrik asit banyosunda oksitlerden arınır.
5.Basımevinde Damgalama: Hidrolik pres kalıpları, motif ve değeri tek vuruşta basar; çevre tırtıl ve yazı işlemi eş zamanlıdır.
6.Kenaret ve Parlatma: Tırtıllar kontrol edilir, parlatma tamburlarında yüzey temizliği tamamlanır.
7.Ağırlık ve Çap Kontrolü: Optik sensörler sapma payı 0,01 g’yi aşan diskleri ayıklar; kalite geçmeyen parçalar tekrar eritilir.
•Bakır: Yüksek iletkenlik, antibakteriyel yüzey, sıcak hadde kolaylığı.
•Nikel: Sertlik ve aşınma direnci.
•Çinko: Erime noktası düşük, alaşım maliyetini düşürür; koruyucu dış kaplama için uygundur.
•Bimetalik Tasarım: İki farklı iletkenlik otomat tanıma güvenliğini artırır, görsel sahtecilik savunması sağlar.
Google Play
App Store
Haberi Paylaş
18:20
İLGİLİ HABERLER
YORUM YAZ