Papa 14. Leo’nun İznik ziyareti, gölün suları altında kalmış 1600 yıllık bazilikayı yeniden gündeme taşıdı. Sular altında keşfedilen yapı, arkeoloji alanında sa büyük bir heyecan oluşturmuştu. Peki İznik Bazilikası neden bu kadar önemli? İznik Bazilikası’nı kim yaptı? İşte Papa 14. Leo2nun gelişiyle yeniden merak uyandıran İznik Bazilikası’na dair merak edilenler…
İznik’in göl kıyısında, 20 metre kadar kıyıdan açıkta duran ve sular altında kalmış bazilika, tarihsel açıdan oldukça önemli bir konumda. Yapının MS 4. yüzyıl sonu ve 5. yüzyıl başında olması ise, onu Hristiyan mimarisinin en iyi korunmuş örneklerinden biri olarak öne çıkartıyor. Nicaea olarak bilinen antik İznik’in dini tarihini anlatan bu yapı şehrin o dönemde ne kadar önemli bir merkez olduğunu da açıklar nitelikte.

Bazilikanın Aziz Neophytos’a adanmış olması ise merakı daha da artırmış durumda. Genç yaşta İznik’te öldürülen Aziz Neophytos’un bu bölgede şehit edildiği düşünülüyor.

Bu nedenle bazilika, Hristiyanlar için bir ziyaret durağı haline gelmiş durumda. Yapının altında daha eski bir pagan alanına ait izler de bulundu.

Bazilikanın MS 740 yılındaki büyük depremle yıkıldıktan sonra gölün suları altında kalması, bugün bazilikaya olan ilgiyi de artırdı. Bu olay ise 2014 yılında hava fotoğraflarıyla fark edildi. Ortaya çıkan bu keşif yılın en önemli bulgularından biri olarak gösterildi. Papa’nın ziyaretiyle birlikte bazilikanın uluslararası ünü bir kat daha artmış durumda.
Bazilikanın kim tarafından yapıldığına dair kesin bir bilgi yok. Ancak dönemi düşünüldüğü zaman bu olması gereken bir durum. Çünkü geç Roma ve erken Bizans dönemlerinde yapılan dini yapının mimarı tarihe eklenmedi. Buna rağmen arkeologların uzun uğraşlar sonucu ulaştığı bilgiler bazı ipuçları da veriyor.

İznik Bazilikası’nın 4. yüzyılın sonlarında ya da 5. yüzyılın başlarında, yani Hristiyanlığın yeni yeni kurumlaştığı bir dönemde inşa edildiği düşünülüyor. Bu zaman düşünüldüğünde bazilikanın muhtemelen Roma İmparatorluğu’nun bölgedeki mimar ve ustaları tarafından yapıldığına işaret ediyor. Üç nefli klasik bazilika planı, hem İznik’teki Ayasofya ile hem de aynı döneme ait birçok ibadet yapısıyla aynı benzerlikte.

İşin daha da ilginci, bazilikanın altında pagan dönemine ait bir kutsal alan izinin var olması. Bu kutsal alan izni, Hristiyanlık döneminde eski bir tapınağın üzerine inşa edildiğini düşündürüyor.

Papa’nın bazilikaya özel önem vermesi de tam olarak bundan kaynaklanıyor. Hem tarihsel hem dini hem de kültürel açıdan İznik Bazilikası çok fazla anlam ve önem taşıyor.