Hakan Fidan'ı bekleyen sınavlar! Suriyelilerin dönüşü, Mısır, İsrail, Batı ile ilişkiler ve dahası...

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dün deklare ettiği yeni kabinede en çok ses getiren isim şüphesiz Hakan Fidan oldu. Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanlığı görevini 13 yıldır başarıyla sürdüren Fidan, Mevlüt Çavuşoğlu'nun ardından Dışişleri Bakanlığı’na getirilmesi oldu. Fidan, MİT Başkanlığından bu göreve geçen ilk isim olarak da dikkat çekti.

Bunun yanında Türkiye'nin dış politikasının başına getirilen Fidan'ı yeni görevinde oldukça zorlu ve ciddi mesai gerektiren çok sayıda mesele bekliyor. İşte "Türkiye Yüzyılı" olarak adlandırılan yeni dönemde Türk dış politikasının ana gündemini oluşturan dosyalar:

SURİYE İLE İLİŞKİLER VE MÜLTECİLERİN DÖNÜŞÜ

Güneydoğu komşumuz Suriye'de 2011 yılında başlayan iç savaş sonrası Ankara ile Şam arasındaki ilişkiler koptu. ABD ve Rusya başta olmak üzüre Batılı devletlerin bölgedeki menafaat odaklı politikaları, sınırımızın yanı başında terör örgütlerinin yuvalanmasına olanak tanırken, bu durum Türkiye'nin güvenlik  endişelerini alarm seviyesine çıkardı. Beşşar Esad rejiminin de bu endişelere kulak asmayarak, ipleri tamamen Batı'nın eline vermesi gerginliği daha da artırdı.  Bunun yanında Türkiye bölgede terör örgütlerinin kucağına atılan milyonlarca mülteciye kapılarını açarak insani sorumluluğunu yerine getirmekten geri durmadı.

Hükümet kadınının seçim öncesi verdiği mesajlara göre, Türkiye'nin öncelikli konusu kendisine ekonomik açıdan büyük yük getiren Suriyeli mülteciler meselesini çözmek olacak. Gayriresmi ortamlarda birkaç kere görüşen Türk ve Suriyeli dışişleri bakanları ilk defa resmi olarak geçtiğimiz aylarda bir araya gelmişti. Moskova’daki dörtlü görüşmede Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun yanı sıra Suriye Dışişleri Bakanı Faisal Mikdad, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdüllahinyan da yer almıştı. Toplantının ardından Twitter'dan açıklama yapan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, toplantıda, terörle mücadelede iş birliği, geri dönüşlerin altyapısının işbirliği içinde sağlanması, siyasi sürecin ilerletilmesi ve Suriye'nin toprak bütünlüğünün korunması gerektiğini vurguladıklarını söylemişti. Hakan Fidan döneminde 2023 yılında Suriye ile ikili ilişkilerin daha da ilerlemesi bekleniyor.

TÜRKİYE-MISIR YAKINLAŞMASI

Ankara ve Kahire arasındaki yakınlaşmanın başlangıcı 2020'nin sonları ve 2021'nin başına denk geliyor.  Kahire ile Ankara arasındaki ilk resmi yakınlaşma ise Mayıs 2021'de başladı. Dışişleri bakanlarının liderliğindeki delegasyonlar geçen yıl ilki mayıs ayında Kahire'de ve ikincisi eylülde Ankara'da olmak üzere istikşafi görüşmeler gerçekleştirdiler. Görüşmelerde ikili ve bölgesel meseleler ile Doğu Akdeniz bölgesinde güvenlik ve barışın sağlanması konuları ele alındı.

Katar'da düzenlenen 2022 FIFA Dünya Kupası'nın açılışı dolayısıyla liderlere verilen resepsiyona katılan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, burada Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ile selamlaştı. Bu da uzun zaman sonra atılan ilk ve kritik adımlardan biri oldu. Kahramanmaraş merkezli depremler sonrası ise Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri, dayanışma ve taziyede bulunmak için 27 Şubat’ta Türkiye’ye geldi.

Mart 2023'te ise Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Mısırlı mevkidaşı Samih Şukri'nin davetiyle resmi ziyarette bulunmak için Mısır'a gitti. Bakan Çavuşoğlu, 11 yıl aradan sonra Türkiye’den Mısır’ı ziyaret eden ilk dışişleri bakanı oldu. Son olarak Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi, Erdoğan’ı telefonla arayarak seçim başarısı dolayısıyla tebrik etti. İki lider karşılıklı büyükelçi atanması hususunda mutabık kaldı. Kabinenin de açıklanmasının ardından iki liderin birebir görüşmesine yönelik adımlar atılması bekleniyor.

TÜRKİYE İLE İSRAİL

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile 7 Temmuz 2021'de göreve gelen yeni İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog arasında gelişen diyalog, Türkiye ile İsrail arasında yeniden normalleşme adımlarının atılmasını sağladı. İsrail Cumhurbaşkanı Herzog'un Mart 2022'deki Türkiye ziyaretinde ikili ilişkiler tüm boyutlarıyla ele alındı. Herzog, 2008'den bu yana Türkiye'yi ziyaret eden ilk İsrailli lider oldu. Son olarak İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı telefonla arayarak yeniden Cumhurbaşkanlığına seçilmesi dolayısıyla tebrik etti.  Ancak İsrail'in Filistin üzerindeki saldırğan tutumunun sürmesi Hakan Fidan döneminde bu ülke ile ikili ilişkilerin ne yönde şekilelenecği merak konusu haline getiriyor.

NATO-İSVEÇ

Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna'ya saldırmasının ardından, İsveç ve Finlandiya NATO'ya üyelik başvurusu yaptı. Finlandiya, Türkiye ve Macaristan'ın onayı ile Nisan ayında NATO'nun 31. üyesi oldu. Ancak Türkiye İsveç'in üyelik başvurusunu onaylamadı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Finlandiya'nın NATO üyeliğini onayladığını açıkladığı basın toplantısında, Finlandiya'nın taahhütlerini yerine getirdiğini ifade ederken, İsveç'in üçlü muhtırayı uygulamadığını ve teröristlere kucak açtığını söylemişti.

Bu konuya ilişkin kritik dönem ise Litvanya'da temmuz ayında düzenlenecek NATO Liderler Zirvesi'nde olacak. Bu zirve öncesindeki görüşmelerde etkin rol oynayacak Hakan Fidan'dan Türkiye'nin masadaki güçlü konumunu muhafaza etmesi bekleniyor.

ABD VE AB İLE İLİŞKİLER

ABD ile ikili ilişkilerin odağında son dönemde F16 mevzusu yer alıyor. Türkiye, 'ABD'nin müttefiklik ruhuyla bağdaşmayan tutumunun ilişkileri olumsuz etkilediğini sık sık ifade ediyor. Temmuz ayında Litvanya'daki NATO Liderler Zirvesi'nde Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ABD Başkanı Biden ile ikili görüşmeler yapması ve öncelikli olarak F-16 ve terörle mücadele konularının öne çıkarılması bekleniyor.

Dış politikada önemli gündem konularından birisi de AB ile ilişkiler ve Türk vatandaşlarının vize problemleri. Vize retlerinin yanı sıra masraflar da yurt dışına çıkış planlarının daha da zorlaşmasına neden oluyor. Son olarak geçtiğimiz haftalarda Schengen vizelerinde bir süredir yoğunluk yaşandığı ve sosyal medyada yapılan paylaşımlarda "Schengen vize başvurularının durdurulduğu" öne sürülmüştü.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 79. TOBB Genel Kurulu'nda bir süredir yaşanan AB ile vize sorununa ilişkin açıklamada bulunmuş ve konuya ilişkin "Son dönemde adeta bir siyasi şantaj olarak kullanılan vize sorununu en kısa sürede hal yoluna koyacağız" demişti.

RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI

Türkiye savaşın başladığı 24 ubat 2022'den bu yana hem Rusya hem Ukrayna ile görüşmeler gerçekleştirebilen tek NATO üyesi. Bu süreçte Türkiye ve Birleşmiş Milletlerin girişimiyle Tahıl Koridoru oluşturularak tahıl ürünlerinin güvenli şekilde taşınabilmesi ve tahıl krizinin aşılması hedeflendi. Anlaşmanın sona ermesinin ardından Türkiye'nin girişimleri ile bu sürecin devamı sağlandı. Savaş devam ederken, iki taraf ile yürütülen denge siyaseti ve aktif arabuluculuk rolünün sürmesi yeni Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın önemli misyonlarından biri olacak.

LİBYA VE DOĞU AKDENİZ MESELESİ

Türkiye ile Libya arasında 27 Kasım 2019'da imzalanan Akdeniz'de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Anlaşması iki ülkenin Doğu Akdeniz'deki haklarını koruyan anlaşma olarak sunuldu. Dönemin Libya Başbakanı Fayiz es-Serrac ile Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın görüşmesinin ardından Libya'da kalıcı barış, istikrar ve güvenliğin sağlanmasına katkıda bulunmak ve karşılıklı yarar temelinde mümkün olan tüm alanlarda ilişkiler geliştirmek amacıyla 27 Kasım 2019'da imzalanan anlaşma 2020'de Birleşmiş Milletler (BM) tarafından onaylandı.

Sonrasında Yunanistan ile başlayan sık sık gerilim Türkiye'deki 6 Şubat depremleri ile Yunanistan'daki tren kazasının ardından iki ülke ilişkilerinde başlayan olumlu havanın geliştirilmesine yönelik çalışmalar ise hızlandırıldı. Yeni dönemde Yunanistan'la da meselelerin çözümüne yönelik adımların sürdürülmesi beklentiler arasında.

Bunun yanında Balkanlar'daki Kosova-Sırbistan gerilimi, İran ile ilişkiler, Ermenistan sorunu, Kıbrıs meselesi, Afrika açılımı gibi birçok önemli meselede de Hakan Fidan'ın atacağı adımlar merak konusu olacak.