Her gece başınızı koyduğunuz, huzurla uykuya daldığınız yastığınızın aslında mikroskobik bir yaşam alanı olduğunu söylesek? Dermatologlar ve alerji uzmanları, düzenli temizlenmeyen yastıkların ölü deri hücreleri, toz akarları ve mantar sporlarıyla dolu birer biyolojik atık deposuna dönüştüğünü belirtiyor. Hatta iki yıl kullanılan bir yastığın ağırlığının üçte birinin, bu canlılardan ve onların atıklarından oluştuğu gerçeği tüyleri diken diken ediyor.
Uyku, vücudumuzun dinlendiği ve yenilendiği en önemli zaman dilimidir. Yatak odamızın temizliğine, çarşaflarımızın mis gibi kokmasına özen gösteririz. Ancak genellikle gözden kaçırdığımız, kılıfını değiştirince temizlendiğini sandığımız "yastık içleri", sağlığımız için ciddi bir tehdit oluşturabilir. Bir yastık, sadece başımızı destekleyen yumuşak bir dolgu malzemesi değildir; aynı zamanda her gece vücudumuzdan dökülenleri toplayan devasa bir süngerdir. İnsan vücudu, uyku sırasında her gece milyonlarca ölü deri hücresi döker ve terler. Yastık kılıfı bu kirliliğin bir kısmını tutsa da, nem ve mikroskobik deri parçaları kumaşın gözeneklerinden geçerek yastığın iç dolgusuna (elyaf, yün, kuş tüyü veya visko) ulaşır. İşte asıl tehlike burada başlar; çünkü bu sıcak, nemli ve besin dolu ortam, ev tozu akarları (mite) ve çeşitli mantar türleri için mükemmel bir ziyafet ve üreme alanıdır.
Bilimsel araştırmalar, uzun süre kullanılan ve yıkanmayan yastıkların zamanla ağırlaştığını ortaya koymuştur. Bu ağırlık artışının sebebi ne yazık ki yastığın kalitesi veya dolgunluğu değil, içinde biriken biyolojik atıklardır. Araştırmalar, iki yıl boyunca düzenli temizlenmeden kullanılan bir yastığın toplam ağırlığının yaklaşık yüzde 10 ila yüzde 30'unun ölü deri hücreleri, canlı ve ölü toz akarları (mite) ve bu akarların dışkılarından oluştuğunu göstermektedir. Toz akarları, gözle görülemeyecek kadar küçük, örümcekgiller familyasından canlılardır ve tek besin kaynakları insan derisidir. Yastığınızın derinliklerinde koloniler halinde yaşayan bu canlılar, siz uyurken cildinizden dökülenlerle beslenir ve dışkılarını yastığın içine bırakırlar. Siz her nefes alışınızda, yastığa her başınızı gömüp hareket ettiğinizde, bu mikroskobik dışkı parçacıkları havalanır ve solunum yolunuza girer. Bu durum, "temiz" sandığınız yatağınızda aslında bir akar kolonisiyle birlikte uyuduğunuz anlamına gelir.
Yastık içinde biriken bu "görünmez kirler", özellikle sabahları uyanınca yaşanan sağlık sorunlarının baş sorumlusu olabilir. Eğer sabahları tıkalı bir burunla, hapşırık krizleriyle, gözlerinizde yanma veya kaşıntıyla uyanıyorsanız, suçlusu büyük ihtimalle yastığınızdaki toz akarlarıdır. Toz akarı dışkısında bulunan bir protein, insanlarda güçlü bir alerjen etkisi yaratır. Bu durum, astım hastalarında krizleri tetikleyebilir, alerjik rinit (saman nezlesi) semptomlarını şiddetlendirebilir ve kronik sinüzite yol açabilir. Tehlike sadece solunum yollarıyla sınırlı değildir; yastık yüzeyi cildimizle en uzun süre temas eden eşyadır. Yastıkta biriken yağ, kir ve bakteri florası, gözenekleri tıkayarak inatçı aknelere, sivilcelere ve cilt tahrişlerine neden olabilir. Hatta Manchester Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmada, incelenen yastıkların içinde Aspergillus fumigatus gibi bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ciddi akciğer enfeksiyonlarına yol açabilen 16 farklı mantar türü tespit edilmiştir. Nemli saçla uyumak veya yatak odasının nemli olması, yastığın içindeki bu mantar oluşumunu hızlandıran en büyük faktördür.
Peki, bu görünmez tehlikeden nasıl korunabiliriz? Çoğu insan çarşaflarını haftada bir değiştirirken yastık içlerini yılarca yıkamadan kullanır. Uzmanlar, yastık kılıflarının en az haftada bir, yastıkların kendisinin ise (türüne göre değişmekle birlikte) en az 3 ila 6 ayda bir yıkanması gerektiğini vurgulamaktadır. Yıkama işlemi, toz akarlarını öldürmek için en az 60 derecede yapılmalıdır, çünkü akarlar daha düşük sıcaklıklarda hayatta kalabilirler. Yıkama sonrasında yastığın tamamen kuruması hayati önem taşır; içi nemli kalan bir yastık, küf oluşumu için daha da elverişli hale gelir. Kurutma makinesi kullanmak veya güneşli bir günde açık havada kurutmak en iyi yöntemdir. Yastıklarınızın üzerine geçireceğiniz "akar geçirmez" (anti-mite) özel kılıflar (alezler), deri döküntülerinin yastığın içine girmesini engelleyerek kirlenme sürecini yavaşlatır ve akarların besin kaynağını keser.
Ne kadar temizlerseniz temizleyin, her yastığın bir kullanım ömrü vardır. Uyku Vakfı (Sleep Foundation), yastıkların hijyen ve boyun sağlığı açısından her 1 ila 2 yılda bir yenisiyle değiştirilmesini önermektedir. Yastığınızın değişim zamanının gelip gelmediğini anlamak için basit bir test yapabilirsiniz: Yastığı ortadan ikiye katlayın ve bırakın. Eğer yastık hemen eski formuna dönmüyorsa ve katlanmış halde kalıyorsa, içindeki dolgu malzemesi özelliğini yitirmiş ve artık içinde çok fazla atık birikmiş demektir. Eski yastıklarınıza duygusal bir bağla tutunmak yerine, onları yenilemek hem uyku kalitenizi artıracak hem de sizi ve ailenizi gece boyu soluyacağınız alerjenlerden koruyacaktır. Sağlıklı bir uyku, sadece konforlu bir yatakta değil, hijyenik bir yastıkta başlar.
Google Play
App Store