Küresel jet motoru yarışında Türkiye'den sürpriz atak! KAAN ile gövde gösterisi yapacak

Rusya ve Çin'in 5. Nesil ve 6. Nesil savaş uçaklarında gizliliğe daha fazla odaklanmasına rağmen ABD’nin turbofan avantajı, yüksek güç çıkışı, radar özelliği kızılötesi algılama azaltma kombinasyonu avantajı savaş uçaklarını farklı derecede gösteriyor. ABD, filosuna savaş uçaklarını çok iyi derecede çalıştıran motorları entegre etti. Çin ise Nisan 2023'te Çin Aero Engine Corporation (AECC), gelişmiş WS-15 turbofan motorunun seri üretiminin başlamaya hazırlandığını duyurdu. Chengdu J-20 5. Nesil avcı savaş uçağının bu motorlar sayesinde hem radar hem de kızılötesi algılamaya karşı gizliliğini artırması bekleniyor. 

Ukrayna’ya saldırılarını sürdüren Rusya da uluslararası çevrede Saturn AL-51 olarak bilinen yerli 5. Nesil motorunun 2024'te seri üretime geçeceğini duyurdu. Motorlar kullanıma geçtiği zaman Rusya'nın Su-57'sine savaş performansı ve gizlilik konusunda gözle görülür bir artış sağlayacak. Rusya ve Çin uluslararası pazarda motor üretimine hız vererek ABD’yi geçmek istiyor.

F-22'NİN ÇIĞIR AÇAN MOTORU

Dünyanın ilk 5. Nesil savaş uçağının motoru olduğu belirtilen Pratt & Whitney'in F119 turbofan motorunun geliştirilmesi 1983 yılında General Electric ve Pratt & Whitney'e verilen prototip sözleşmeleriyle başladı.

General Electric, orijinal olarak F/A-18 Hornet için geliştirilen F404 turbofan motorlarını, F-117 Nighthawk'a daha gizli görevler için başarıyla modifiye ederek, hayalet uçaklara yönelik motorların sahaya çıkarılmasında açık ara lider olmuştu. Şirket ayrıca F-16, F-15E ve yeni F-16 dahil olmak üzere yıllar içinde birçok savaş uçağında hizmet gören F110 motorunun daha gizli türevleri olan ve art yanmalı olmayan B-2 Spirit'in F118 turbofanlarını da geliştirmişti. YF120 motor tasarımı ise turbofan özelliği sayesinde daha yüksek irtifalar elde etti ancak tasarımda yüksek bir ağırlık ortaya çıktı. Pratt & Whitney'in devrim niteliğindeki yeni motor tasarımı, F100 gibi motorlarda kompresör kademesi sayısını 10'dan yalnızca 6’ya düşürülmesi itme gücünde yüzde 22'lik bir artışa olanak sağladı.

F-35'LERE TAZE GÜÇ

YF-22 ve YF119 motor çifti F-22 ve F119'lara dönüştüğünde, benzeri görülmemiş itme vektörleme manevra kabiliyeti, süpersonik özelliği getirdi. 2009 yılında F119, ABD’nin bir sonraki seri üretim 5. Nesil motor girişi olan Pratt & Whitney F135'in temeli oldu. Bu motor, F-35 Lightning II'nin üç versiyonuna da güç veriyor ve F-35B'nin dikey kaldırma sistemini destekliyor.

Rusya'nın bugün hizmette olan Su-57'si aynı zamanda ülkenin 4. nesil Su-35S'sine de güç veren aynı itme vektörlü Al-41F1 motorunun güncellenmiş bir versiyonuyla güçlendiriliyor. Su-57'nin gövdesinde bulunan her bir turbofan, yaklaşık 32.000 poundluk itme kuvvetini pompalama kapasitesine sahip; bu da neredeyse F-22'ye güç sağlayan F119'larla aynı seviyede.

RUSYA'NIN AL-51 MOTORLARI

Sonuç olarak Rusya, Su-57'nin süper seyir yapabileceğini iddia ediyor ancak ABD’nin 5.Nesil savaş uçaklarını geçemeyeceği öne sürülüyor. AL-51 motorlarını devreye alan Rusya, 5. Nesil savaş uçaklarında daha iyi itme gücüyle sahaya çıkacağını belirtiyor.

ÇİN'DEN İDDİALI HAMLE

Radar ve kızılötesi geliştirmede hız veren Çin, J-20 savaş uçaklarını WS-10 motorlarıyla aynı eşdeğere sahip Rus kaynaklı AL-31FM2 motorlarıyla güçlendirdi. Çin, F119 ve F135 motorlarıyla eşleşebileceği düşünülen WS-15'i geliştirerek 5. Nesil savaş uçaklarına entegre etme adımını atıyor.

TÜRKİYE DE ARTIK PAZARDA

Türkiye de savaş uçaklarının yanı sıra motor pazarında adını duyurmaya başladı. Savunma sanayi alanında dev atılımlar yapan Türkiye, KAAN savaş uçağını görücüye çıkarmaya hazırlanıyor. İngiltere Savunma Bakanı Grant Shapps ile Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler daha önce KAAN için ortak motor üretiminde ilk adımını atmıştı. TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI) Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit de MMU yerli motoruna giden yolda, geliştirdikleri TEI-TF6000 ve TEI-TF10000 motorlarının birer basamak olacağını bildirmişti. Art yakıcısız 6 bin ya da 10 bin librelik bu motor hem Kızılelma'da hem TUSAŞ'ın yeni geliştirdiği İHA olan Anka-3'te, gerekirse hızlı milli hücum botlarda çok yönlü kullanılabilecek.

KAAN'DA F110 MOTORLARI

Türkiye'nin, F110 Turbofan Motoru üretmek için 2023 Aralık ayında ABD’ye talepte bulunacağı öne sürülmüştü. KAAN Savaş Uçağı ile F-16’lar, General Electric F110 motorunu kullanıyor. MMU prototiplerinde test aşamasında her biri 29.000 lbs itki üreten 2 adet General Electric F110-GE-129 turbofan motorunun kullanılacağı açıklanmıştı. Yerli motorların üretiminin 2028 yılı ve sonrasında seri üretime geçebileceği ön görülüyor.

TE-TF6000 özellikleri

Kuru İtki Değeri: 6000 lbf.
Özgül Yakıt Tüketimi: 0,700 lbf/lbs.h.
By-Pass Ratio (SLS,ISA): 1,08.
Boyutlar: 860 mm (genişlik), 1100 mm (yükseklik), 2250mm (uzunluk)
Fan: 2 Stage Axial.
Kompresör: 6 Stage Axial.
Türbin: 1 Stage HPT, 1 Stage LPT.
Yanma Odası: Through Flow.