Akıllı telefonların bataryası gün ortasında bitmesin diye sürekli şarjda tutmak veya gece yatarken telefonu fişe takıp sabah %100 ile uyanmak size mantıklı gelebilir. Ancak lityum-iyon teknolojisinin kimyası, bu alışkanlıkların bataryanızın ömrünü her geçen gün kemirdiğini söylüyor. Pil sağlığınızı korumak ve telefonunuzu yıllarca ilk günkü performansıyla kullanmak istiyorsanız, doğru bildiğiniz şarj alışkanlıklarını unutun. İşte batarya ömrünü uzatan "altın aralık" ve ısı tehlikesi.
Yeni aldığımız bir telefonun şarjı ilk aylarda gün boyu rahatlıkla yeterken, bir yılın sonunda günde iki kez şarja takmak zorunda kalmak hepimizin ortak derdidir. Çoğu kullanıcı bunu "telefonun eskiyip yavaşlaması" olarak görse de, asıl sorun genellikle bizim şarj etme alışkanlıklarımızdan kaynaklanan batarya yıpranmasıdır. Modern akıllı telefonlarda kullanılan lityum-iyon piller, eski nikel pillerden çok farklı bir çalışma prensibine sahiptir. "Pili tamamen bitirip öyle şarj etmek" veya "ilk aldığında 12 saat şarjda tutmak" gibi şehir efsaneleri, yeni nesil bataryalar için geçerli olmadığı gibi, onlara zarar da verebilir. Batarya kimyasının en büyük düşmanı, uç noktalardır; yani şarjın tamamen bitmesi veya sürekli %100 dolu tutulması.
Bir lityum-iyon pili %100 şarj etmek, onu yüksek voltaj stresine sokmak demektir. Pili bir lastik bant gibi düşünebilirsiniz; lastiği sürekli gergin (yani %100 şarjlı) tutmak, zamanla esnekliğini kaybetmesine ve kopma noktasına gelmesine neden olur. Özellikle gece yatarken telefonu şarja takmak, telefonun %100'e ulaştıktan sonra bile saatlerce "damlama şarj" (trickle charging) ile o seviyede kalmaya zorlanması anlamına gelir. Modern telefonlar aşırı şarjı önleyen çiplere sahip olsa da, bataryayı sürekli %100 seviyesinde ve yüksek voltajda tutmak, içindeki kimyasal yapıyı bozar ve döngü ömrünü kısaltır. Uzmanlar, batarya sağlığını korumak için en ideal aralığın %20 ile %80 arası olduğunu belirtiyor. Yani telefonunuzu %20'nin altına düşürmeden şarja takmak ve %80 civarında şarjdan çekmek, pilinizin yıllarca sağlıklı kalmasını sağlayan en etkili yöntemdir. Birçok yeni telefon modelinde bulunan "iyileştirilmiş pil şarjı" veya "şarjı %80'de durdur" özelliklerinin sebebi de tam olarak budur.
Şarj alışkanlıklarından daha tehlikeli bir şey varsa, o da ısıdır. Lityum-iyon piller ısıya karşı son derece hassastır. Telefonunuzu şarj ederken aynı zamanda ağır oyunlar oynamak veya yüksek çözünürlüklü videolar izlemek, işlemciyi ve bataryayı aynı anda ısıtır. Bu "parazit yük" durumu, bataryanın içindeki kimyasal reaksiyonları hızlandırarak kalıcı hasara yol açar. Ayrıca, kalın ve hava almayan koruyucu kılıflarla şarj etmek de ısının dışarı atılmasını engelleyerek telefonun aşırı ısınmasına neden olabilir. Eğer telefonunuz şarj olurken elinizi rahatsız edecek kadar ısınıyorsa, kılıfını çıkarmak ve serin bir yüzeye koymak pil sağlığı için yapabileceğiniz en büyük iyiliktir. Telefonu doğrudan güneş ışığı altında, araba ön konsolunda veya yastık altında şarj etmek de bataryayı şişirebilecek ve hatta patlama riskini doğurabilecek kadar tehlikelidir.
Günümüzde 120W, 200W gibi inanılmaz hızlara ulaşan şarj teknolojileri hayat kurtarıcı olsa da, bu hızın da bir bedeli vardır. Hızlı şarj, bataryaya kısa sürede çok yüksek akım göndererek iyonların hızla hareket etmesini sağlar, bu da kaçınılmaz olarak ısı üretir. Her ne kadar üreticiler soğutma sistemleri geliştirse de, sürekli ve her gün en yüksek hızda şarj etmek, bataryayı normal (yavaş) şarja göre daha hızlı yıpratabilir. Eğer aceleniz yoksa, örneğin masa başında çalışıyorsanız veya gece şarj ediyorsanız, daha düşük watt değerine sahip (örneğin 5W veya 10W) standart bir adaptör kullanmak, bataryayı daha az ısıtarak ömrünü uzatacaktır. Hızlı şarjı sadece gerçekten acil durumlarda kullanmak, stratejik bir tercih olacaktır.
Eskiden telefonların ayda bir kez tamamen boşaltılıp %100 doldurulması (kalibrasyon) önerilirdi. Ancak modern pillerde buna gerek yoktur. Hatta lityum-iyon pillerin tamamen boşalması (derin deşarj), pilin içindeki kimyasal dengenin bozulmasına ve pilin bir daha hiç şarj tutmamasına neden olabilir. Telefonunuzun şarjı %0 olup kapandığında bile içinde koruma amaçlı çok az bir enerji kalır; ancak telefonu kapalı halde aylarca bekletirseniz bu enerji de tükenir ve pil "ölür". Bu nedenle, kullanmadığınız eski telefonlarınızı bile saklarken şarjının %50 civarında olmasına dikkat etmelisiniz. Sonuç olarak, telefonunuzu bir "cihaz" gibi değil, bakım isteyen bir "organizma" gibi düşünmek; onu ne çok aç (şarjsız) ne de çok tok (sürekli %100) bırakmamak, uzun ömürlü bir kullanımın anahtarıdır.
Google Play
App Store