Diş fırçası ve diş ipi günlük bakımın iki temel ayağı olsa da zaman içinde diş yüzeyinde biriken bakteri plağı kalsiyumla birleşerek sert bir tabakaya dönüşür. Bu sarımsı‐kahverengi tabaka “diş taşı” adını alır ve sıradan fırçalama onu kaldırmaya yetmez. Peki diş taşı nasıl temizlenir ve ev ortamında neler yapmak mümkün? Profesyonel diş hekimliği müdahalesi en etkili çözüm olsa da doğal asit ve abraziv özellikleriyle diş taşını yumuşatmaya yardımcı bazı ev yöntemleri var. Önemli olan, diş minesine zarar vermeden bakteri plağını hedef almak ve düzenli bakım alışkanlığı oluşturmaktır.
Diş taşı başlangıçta estetik bir sorun gibi görünür; sararmış dişler ve diş eti kenarında siyah çizgiler fotoğraf gülüşlerini gölgeler. Ancak bu sert tortu, diş eti yüzeyiyle diş arasında bakteri barınağına dönüşerek iltihap riskini artırır. Zamanla diş eti çekilmesi, kök hassasiyeti ve ağız kokusu gibi problemlere yol açabilir. Dolayısıyla diş taşı doğal temizleme yolları sadece görünümü düzeltmek için değil, ileri periodontal sorunlardan korunmak için de önemli. Sirke, karbonat, hindistan cevizi yağı gibi basit malzemeler, düzenli kullanımda diş taşı birikiminin sertleşmesini yavaşlatır. Yine de ev bakımı, diş hekiminde altı ayda bir yapılması önerilen profesyonel kazıma‐cilalama seansını tamamen ikame edemez.
Diş taşı oluşmadan önce bakteri plağını her gün uzaklaştırmak esastır. Plağı dişlerden söküp atan mekanik güç, diş fırçası kılları ve diş ipi ile sağlanır. Florürlü diş macunu, mineralleşmeye karşı koruma kalkanı oluşturur; kalsiyum açısından zengin tükürük, diş minesi onarımında aktif rol oynar. Şekerli atıştırmalıklar ve asitli içecekler, plağın asit üretimini artırarak diş taşı zeminini hazırlar. Lifli sebzeler ve su tüketimi ise tükürük akışını uyararak diş yüzeyine mekanik temizlik etkisi yapar.
Saf elma sirkesi %5 asit oranıyla diş taşını yumuşatan doğal bir çözücüdür. Bir çay kaşığı elma sirkesini üç çay kaşığı suyla seyrelterek gargara yapmak, haftada iki kez uygulandığında tartarın yüzeyini poröz hâle getirir. Ardından yumuşak kıllı diş fırçası ve karbonatla hafif fırçalama yapılır. Karbonat, düşük aşındırıcılığı sayesinde diş mine sertliğini ciddi şekilde etkilemeden plağı gevşetir. Fırçalama sonrası ağzı iyice çalkalamak, karbonat parçacıklarının diş eti ceplerine kaçmasını önler. Bir başka yöntem, hindistan cevizi yağını ağız içinde on beş dakika çalkalama şeklinde uygulanan “oil pulling” tekniğidir. Yağ, plak tabakasını yağda çözünen moleküllere ayırarak diş taşı sertleşmesini yavaşlatır.
Diş hekimliği kliniklerinde ultrasonik scaler cihazı, saniyede on binlerce titreşim üreterek diş taşı tabakasını mineden ayırır. İşlem sonrası döner fırça ve parlatıcı pasta ile mine yüzeyi pürüzsüzleştirilir. Evde kullanılan karbonat ve sirke karışımları, diş yüzeyini tam olarak cilalayamadığı için tekrar oluşumu daha hızlı olabilir. Bu nedenle evde bakım yapanların en geç altı ay içinde profesyonel temizliğe gitmesi önerilir. Ev yöntemleri en iyi, hekim kontrolü sonrası yeni tartar oluşumunu yavaşlatıcı bakım rutini olarak düşünülmelidir.
Sirke ve limon suyu gibi asidik sıvılar diş taşını yumuşatırken mine yüzeyini de aşındırabileceğinden süreyi ve sıklığı abartmamak gerekiyor. İdeal gargara süresi otuz saniyeyi geçmemeli, ardından ağzı nötr suyla iyice çalkalamak mineyi korur. Karbonatlı macun haftada iki kezden fazla kullanılmamalı; aksi takdirde diş eti çizgisinde aşınma ve dentin hassasiyeti ortaya çıkabilir.
–Sabah ve akşam ikişer dakika florürlü macunla fırçalayın.
–Her akşam diş ipi veya ara yüz fırçası kullanın.
–Haftada iki akşam elma sirkeli gargara + karbonat fırçalama uygulayın.
–Şekersiz sakız veya lifli meyve sebzelerle tükürük akışını artırın.
–Günde 2 litre su içerek bakteri asidini seyreltecek tükürük üretimine destek olun.