Pratik olduğu ve yapışmadığı için her mutfağın baş tacı olan teflon ve granit kaplama tavalar, üzerinde oluşan en ufak bir çizikte saatli bombaya dönüşüyor. Uzmanlar, kaplaması kalkmış tavalarda pişen yemeklerin "sonsuz kimyasallar" içerdiğini ve vücuttan asla atılamadığını belirtiyor. Kanserden tiroid bozukluğuna kadar pek çok hastalığa davetiye çıkaran o mutfak eşyası hakkında 2025 yılında yayınlanan son raporlar korkutucu.
Sabah yumurtasından akşam sotesine kadar elimizin altından düşmeyen yanmaz-yapışmaz tavalar, modern mutfağın en büyük kolaylıklarından biri. Ancak bu konforun görünmeyen bir bedeli var. Çatal değdiği için çizilen, bulaşık telinin sürtmesiyle tabanı görünen veya zamanla kaplaması dökülen tavalar, Türk mutfaklarında genellikle "Bir şey olmaz, altı üstü bir çizik" denilerek kullanılmaya devam ediliyor. Oysa gıda mühendisleri ve onkologlar, kaplaması hasar görmüş tek bir tavanın bile evdeki herkesi zehirlemeye yettiğini vurguluyor. Isıyla reaksiyona giren o çizikler, yemeğinize sadece metal parçacıkları değil, nesiller boyu genetiğinizi etkileyebilecek toksik maddeler bulaştırıyor.
Halk arasında "Teflon" olarak bilinen (aslında bir marka adıdır) PTFE (Politetrafloroetilen) kaplamalar, 2025 yılı itibarıyla pek çok ülkede sıkı denetim altında. Ancak asıl tehlike, bu kaplamaların yüzeye tutunmasını sağlayan ve PFOA (Perflorooktanoik asit) veya PFAS grubu olarak adlandırılan kimyasallardır. Bilim dünyası bunlara "Sonsuz Kimyasallar" adını veriyor çünkü doğada ve insan vücudunda asla çözünmüyorlar, yok olmuyorlar.
Tavanız çizildiğinde, bu mikroskobik kimyasallar serbest kalır ve ısıyla birlikte yemeğin yağına, suyuna karışır. Yemeği yediğinizde bu maddeler kanınıza karışır ve karaciğer, böbrek gibi organlarda birikir. Yarılanma ömürleri çok uzun olduğu için vücuttan atılması onlarca yıl sürebilir. Yapılan araştırmalar, bu maddelerin kısırlık, tiroid hormon bozukluğu, karaciğer hasarı ve bazı kanser türleri (testis ve böbrek kanseri) ile doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koymuştur.
Tüketicilerin en sık düştüğü yanılgı, "Ben teflon kullanmıyorum, granit kullanıyorum, o doğal taş" düşüncesidir. Piyasada "Granit" adıyla satılan tavaların %90'ı gerçek granit taşı değildir. Bunlar da aslında alüminyum gövde üzerine püskürtülmüş, granit görünümü verilmiş PTFE (teflon) kaplamadır. Sadece rengi gri veya benekli olduğu için granit algısı oluşturulur.
Gerçek granit veya döküm tavalar çok ağırdır ve çizilmeye karşı çok dirençlidir. Eğer "granit" diye aldığınız tava hafifse ve çatal değince çiziliyorsa, o da teflonla aynı riski taşır. Çizildiği anda altındaki alüminyum katman ortaya çıkar. Alüminyumun gıdaya geçmesi (migrasyon), özellikle asitli gıdalar (domates sosu, limonlu soslar) pişirildiğinde hızlanır ve bu durum Alzheimer gibi nörolojik hastalıklara zemin hazırlar.
Uzmanların bu konudaki tavsiyesi çok nettir: "Tavanın pişirme yüzeyinde gözle görülür tek bir derin çizik varsa, o tava artık çöp kutusuna aittir." Tavanın sadece bir kenarının çizilmiş olması veya "yapışmazlığının hala devam ediyor olması" onu güvenli kılmaz. O çizikten sürekli olarak mikroplastik ve kimyasal sızıntı gerçekleşir.
2025 yılında yapılan bir laboratuvar testinde, çizik bir tavada pişirilen tek bir öğün yemekte milyonlarca mikroplastik parçacığı tespit edilmiştir. Bu parçacıklar, sindirim sistemi yoluyla kana karışmakta ve hatta beyin bariyerini aşabilmektedir. Bu nedenle, çizik tavanızı "yazlıkta kullanırım" veya "balkonda menemen yaparım" diyerek saklamayın; sağlığınız bir tavadan daha değerlidir.
Eğer yapışmaz tava kullanmaktan vazgeçemiyorsanız, ömrünü uzatmak ve sağlığınızı korumak için şu kurallara uymalısınız:
Ancak en sağlıklı seçenekler, kaplama içermeyen ürünlerdir. Çelik tavalar, demir döküm tavalar veya cam pişirme ürünleri, çizilse bile kimyasal salınım yapmaz. Biraz daha fazla yağ kullanımı gerektirse veya temizliği zor olsa da, uzun vadede ailenizin sağlığı için en güvenli liman bu geleneksel malzemelerdir.
Google Play
App Store