Gazlı içecek olarak kolanın yükselişi, 19. yüzyıl Amerikan eczanelerinde tonik arayışıyla başladı. İlk reçeteler mide rahatlatıcı bitkiler ve şekerli şuruplarla karıştırılırken, günümüzde çok uluslu şirketler tam otomasyonlu hatlarda dakikada on bin şişe hızla üretim yapıyor. Formülün sır gibi saklanan kısmı, turunç kabuğu yağı, tarçın, vanilin ve özel bitki özlerinin karıştırıldığı “7X” veya “merkez aroma” olarak bilinen konsantre. Şeker yerine yüksek fruktozlu mısır şurubu kullanılan pazarlarda tat profili yumuşarken, şekerli versiyonlarda daha belirgin bir “damakta kalma” hissi oluşur.
Formülün iskeleti su, şeker (veya mısır şurubu), karamel renk (E150d), karbon dioksit gazı, fosforik asit ve kola yapımı malzemeleri arasında yer alan doğal-aroma karışımından oluşur. Kafein, acılık dengelemesi ve uyarıcı etki için son aşamada eklenir. “Doğal aroma” şemsiyesi altında kola fındığı ekstresi, vanilin, portakal yağı, limon yağı, tarçın, kişniş tohumu ve misket çiçeği esansları bulunabilir.
Fabrika üretiminde saflaştırılmış su ilk aşamada ters ozmoz filtreden geçer; damıtma kalitesine getirilen suya şeker çözeltisi eklenir. Konsantre aroma ayrı tankta alkolle homojen edilir ve temel şuruba katılır. pH dengelemesi için fosforik asit ilavesi yapıldıktan sonra karamel renk solüsyonu eklenir. Karışım 4 °C’ye soğutulup karbon dioksit gazı basıncı altında şişelenir; böylece köpük stabilitesi artar. Sızdırmaz kapaklama sonrası pastörizasyon gerekmez, çünkü fosforik asit ve düşük pH bakteriyel büyümeyi engeller.
Evde küçük parti kola şurubu hazırlamak için 500 ml içme suyuna 300 g şeker ekleyip kaynatın. Ocaktan alınca portakal ve limon kabuğu, çubuk tarçın, vanilya çubuğu ve bir tutam kişniş tohumu ekleyip 20 dakika demlendirin. Soğuyan şuruba 5 g kafein tozu (isteğe bağlı), 10 ml doğal kola fındığı ekstresi ve 1 çay kaşığı fosforik asit veya limon tuzu çözeltisi ekleyin. Süzülen konsantreyi gazlı maden suyuyla 1:4 oranında karıştırarak servis edin.
Başlangıçta sindirim kolaylaştırıcı tonik olarak tasarlanan kola, 20. yüzyıl başında serinletici gazlı içecek kategorisine kaydı. Yüksek şeker içeriği hızlı enerji sağlar; kafein ise zihinsel uyarıcı görevi görür. Tatlı–asit dengesi sayesinde yoğun fast food lezzetleriyle uyumlu bir “damak temizleyici” rolü üstlenir. Reklam stratejileri kolayı pop kültürel ikona taşımış, böylece kışın sıcak, yazın buzlu alternatiflerle dört mevsim tüketim mümkün olmuştur.