Hatırlıyor musunuz? 2021’de hayatımıza fırtına gibi girip 'hepimiz sanal evrende avatarlarımızla yaşayacağız' diye ortalığı ayağa kaldıran o büyük vaat. Gözlükler, sanal ofisler, konserler, dijital arsa satışları… Facebook bile adını Meta yapacak kadar iddialıydı. Sonra bir şey oldu! Hype balonu söndü. İnsanlar gözlükleri çıkarıp 'mide bulandırıyor', migren yaptı dedi, sanal arsalar değerini kaybetti, çeşitli metaverse ortamlarında markaların showroomları terk edilmiş lunaparklara döndü.
Ama işin ilginç kısmı; metaverse ölmedi. Sadece bağırmayı bıraktı. Şu an sessizce evrim geçiriyor. Ve bu evrim gözlüklerin ötesinde, çok daha sağlam bir zeminde oluşuyor: ekonomi ve altyapı.
İlk dalgada herkes görüntüye, yani deneyime odaklandı. VR gözlükler, grafikler, avatarlar… Fakat gerçek şu ki, gözlüğü takıp sanal ofiste toplantı yapmaya kimse hevesli değildi. Çünkü Zoom zaten vardı. İnsanlar, sırf yeni olduğu için daha zahmetli bir şeyi tercih etmedi. Ama arka planda başka bir şey işliyordu! Dijital ekonominin omurgası oluşmaya başlamıştı bile. Yani ödeme sistemleri, sanal mülkiyet modelleri, blockchain tabanlı kimlik ve varlık doğrulama mekanizmaları. Bugün Metaverse denilince gözlüklerden ziyade, “dijital ekonomide mülkiyet nasıl tanımlanacak, kim yönetecek, kimin cebine para girecek?” soruları öne çıkıyor.
Tıpkı internetin 90’larda şirin web siteleri dönemi yaşaması gibi, Metaverse de ilk hype dalgasını atlattı. Şimdi sıra, arkadaki gerçek değerlerin oturmasında. İnternetin ilk dönemlerinde olan saçmalıklar ya da acemilikler olmasaydı şimdi belki bu yazıyı bile okuyamıyor olabilirdin. İnternet Mahiri ziyaret ediyor ve onun yabancı kadınlara 'kiss me' dediği yazılarla meşgul olabilirdin. Çok şükür o günleri kazasız belasız atlattık :)
Yeni teknolojilerin hayatlarımıza entegresinin zaman alması oldukça normal fakat tetikledikleri şeyler bambaşka oluyor. Demem o ki; olaylara bakış açısı önemli.
Herkes metaverse öldü, balondu söndü, patladı diye dursun... Bakmayın sosyal medyada Metaverse konuşmalarının azaldığına. Büyük teknoloji şirketleri hala ciddi yatırımlar yapıyor. Meta, VR/AR konusunda milyarlarca dolar zarar açıklasa da, bu aslında uzun vadeli bir yatırım. Apple, Vision Pro ile premium bir giriş yaptı. Microsoft, oyun ve iş dünyasını birleştirmek için altyapı kuruyor.
Ama esas kritik hamleler finans tarafında oluyor. Bankalar, sigorta şirketleri, hatta lojistik devleri; sanal ortamda işlem yapmayı mümkün kılacak sistemler kuruyor. Metaverse ekonomisinin kalbi, grafiklerden değil, görünmeyen protokollerden atıyor.
Bugün Metaverse'ün asıl oyuncuları geliştiriciler, telekom şirketleri, yapay zeka firmaları ve blockchain girişimleri. 5G ve sonrasında gelecek 6G olmadan, yüz milyonlarca insanı aynı sanal ortamda kesintisiz buluşturmak imkansız. Aynı şekilde, yapay zeka sayesinde gerçek zamanlı etkileşimler ve canlı hissettiren sanal karakterler üretilebiliyor.
Blockchain tarafında ise, NFT çılgınlığı geçse de 'dijital mülkiyet' konusu hiç olmadığı kadar güncel. Örneğin, gelecekte bir oyunda aldığınız kılıcı başka bir platformda da kullanabilmek, sadece eğlencelik değil, ekonomik değer taşıyan bir gerçeklik olacak. NFT konusunu ne kadar yanlış anladı insanlar maalesef fotoğraf, sanat eseri zannedildi sadece. Altında yatan değer ve teknoloji ise bambaşkaydı.
Metaverse’ün ilk perdesinde herkes sahne ışıklarına odaklandı! Gözlükler, avatarlar, konserler. İkinci perdeyse çok daha sessiz açılıyor: altyapı ve ekonomi. Tıpkı internetin dot-com balonundan sonra Amazon ve Google gibi gerçek devlerin ortaya çıkması gibi, Metaverse de hype sonrası küllerinden doğma dönemine giriyor.
Metaverse öldü mü? diye soranlara aslında verilecek cevap şu: Hayır, sadece sesini kıstı. Ama altyapıdaki inşaat devam ediyor.
Haydi biraz zihnimizi zorlayalım neler olabilircesine!
Çalışma hayatı: Gözlükler değil, dijital kimlikler öne çıkacak. İş sözleşmeleri, toplantılar, hatta maaş ödemeleri Metaverse altyapısı üzerinden yapılabilecek.
Eğlence sektörü: Konsere gitmek yerine sanatçının hologramı evinize gelebilecek. Bu, telif ve biletleme ekonomisini değiştirecek.
E-ticaret: Sanal mağaza konsepti gözlükle değil, tamamen dijital mülkiyetle büyüyecek. Bir markadan aldığınız ayakkabının fiziksel versiyonu ayağınıza, dijital versiyonu avatarınıza gelecek.
Finans: Kripto paralar ve merkez bankası dijital paraları metaverse’ün omurgası olacak.
Metaverse’ün sessiz evrimi bize şunu öğretiyor: Büyük dönüşümler her zaman göz alıcı sahnelerle gelmez. Bazen arka planda, görünmeyen kabloların, protokollerin ve finansal modellerin arasında şekillenir.
Bir gün farkında olmadan metaverse içinde yaşayacağız. Ama o gün geldiğinde gözümüzde kocaman bir VR gözlük olmayabilir. Cüzdanımız, kimliğimiz, işimiz, alışverişimiz, hepsi çoktan o evrene taşınmış olacak.
Yani özetle; Metaverse gözlükten ibaret değil. Asıl devrim ekonomide pişiyor. Ve biz fark etmeden, sessizce yeni bir dünyanın temelleri atılıyor.
Google Play
App Store
Haberi Paylaş
09:11