Artvin merkezine bağlı Ortaköy'ün 1600 rakımlı Çalışkanlar mezrasındaki halk, yörede "buzhane" olarak bilinen kayalık mağaralarda yiyeceklerini saklıyor. Sayıları 40'a yaklaşan bu mağaralar, yıl boyunca serin kalan yapısıyla adeta doğal birer buzdolabı işlevi görüyor.
Ne zaman yapıldığı bilinmeyen bu yeraltı odaları, birbirlerine yakın konumları ve sonradan yapılan kapılarıyla dikkat çekiyor. Bölge halkı; peynir, yoğurt, kaymak, tereyağı, et ve patates gibi ürünleri bu mağaralarda muhafaza ediyor. Yaz aylarında ise içme sularını soğutmak için kullanıyorlar.
Mezra sakinlerinden 85 yaşındaki Ali Üstün, mağaraların tarihine dair kesin bir bilgi olmadığını söyledi. Kendisi gibi dedesi ve babasının da bu doğal depoları kullandığını belirten Üstün, şunları dile getirdi:
"Vatandaşlar evdeki yiyeceklerini buraya koyuyor, kışlıklarını burada saklıyor. Benim de evimin yanında buzhanem var, ben de kullanıyorum. Evimizde buzdolabı olduğu halde yine kullanıyoruz. Ben çocuktum, bunlar vardı. Bu buzhaneleri dedem ve babam kullanmış, ben de kullandım. Şimdi çocuklarım kullanmaya devam ediyor."
Mezra halkından Şenlik Uğur da mağaraların kendilerine bir miras olduğunu belirterek şöyle konuştu:
"Buraya buzhane diyoruz. Yoğurdumuzu, süzme peynirimizi, tereyağımızı, patatesimizi koyarız. Burası buzdolabından daha iyi. Doğal, kendiliğinden oluşan buzdolabı. Burada hiçbir yiyeceğimiz zayi olmaz. Acılık, tatsızlık olmaz. Her şey orijinali gibi doğal kalır. Buraları atalarımız ve dedelerimiz kullanmış."
Mağaraların büyüklüğünün 3 ila 4 metrekare arasında değiştiğini belirten bir diğer mezra sakini İsmail Dalkılıç, şunları aktardı:
"Yediğimiz gıdalar bozulmuyor. Her şeyiyle doğal. Burası ürünleriniz bozulmasın, tazeliğini korusun diye kullanılan bir yer. Buzdolabının alternatifi ama buzdolabı tabi daha kullanışlı."
Sedat Şükrüoğlu da bu doğal yapıları kullanmaya devam ettiklerini belirterek mağaraların dışarıdan gelenlerin ilgisini çektiğini ifade etti:
"Sakladığımız meyve ve sebzeler bir ay boyunca bozulmadan duruyor. Kullanıyoruz, kullanmaya devam edeceğiz. Diğer köylerden ve il dışından gelen misafirlerimize gösteriyoruz. İçerideki sebzelerden ikram ediyoruz. Herkes şaşırarak çok beğeniyor."