Şehir içi trafiğin yoğunlaşmasıyla birlikte manuel vitesli araçlar tarihe karışırken, otomatik vitesli araçların kullanımı hızla artıyor. Ancak sürücülerin manuel araçlardan kalan "El frenini sonra çekerim" alışkanlığı, hassas otomatik şanzımanlara binlerce liralık zarar veriyor. Park pozisyonuna (P) alırken yapılan sıralama hatası, aracın tüm ağırlığını dişlilere bindirerek şanzımanın ömrünü bitiriyor. İşte 2025 parça fiyatlarıyla cebinizi yakacak o hata ve doğrusu.
Otomobil teknolojisindeki gelişmeler, sürüş konforunu artırırken araçların mekanik yapılarını da daha karmaşık ve hassas hale getirdi. Eskiden "bozulmaz" denilen tork konvertörlü şanzımanlar veya çift kavramalı (DSG, EDC gibi) sistemler, yanlış kullanımda saatli bir bombaya dönüşebiliyor. Özellikle rampada veya hafif eğimli yollarda aracı park ederken yapılan tek bir hareket, şanzımanın içindeki "kilit dişlisini" (parking pawl) aşırı zorluyor. Sanayi siteleri, sadece yanlış park etme alışkanlığı yüzünden şanzıman beyni arızalanan veya dişli kıran araçlarla dolu. Peki, otomatik vitesli bir araç stop edilirken "Altın Kural" nedir?
Sürücülerin en büyük yanılgısı, vites kolundaki "P" (Park) konumunun aracı sabitleyen bir fren sistemi olduğunu sanmalarıdır. Oysa P modu, şanzımanın çıkış miline geçen metal bir pimden ibarettir. Bu pim, yaklaşık bir serçe parmağı kalınlığındadır ve görevi, aracın tekerleklerinin dönmesini mekanik olarak engellemektir.
Siz aracı durdurup, ayağınız frendeyken vitesi doğrudan P'ye alır ve sonra freni bırakırsanız, aracın 1.5 - 2 tonluk ağırlığı o küçük metal pimin üzerine biner. Eğer araç eğimli bir yoldaysa, yük daha da artar. Daha sonra el frenini çekseniz bile iş işten geçmiştir; çünkü yük çoktan şanzımana binmiştir. Tekrar araca binip vitesi P'den D'ye veya R'ye almaya çalıştığınızda, vites kolunun çok sertleştiğini fark edersiniz ve alt takımdan "KÜT" diye metalik bir kopma sesi gelir. İşte o ses, sıkışan metal pimin zorla yerinden çıkarken attığı çığlıktır. Bu işlem her tekrarlandığında, şanzıman dişlilerinde mikronluk boşluklar oluşur ve zamanla vuruntulu geçişler başlar.
Şanzıman ustalarının ve üreticilerin önerdiği, şanzımanı "pamuklara sararak" koruyan park etme ritüeli şöyledir:
Bu yöntem sadece 3 saniyenizi alır ancak şanzımanınızın ömrünü yıllarca uzatır. Yükü el freni taşıdığı için, bir sonraki çalıştırışınızda vites kolu "yağ gibi" P'den çıkacaktır.
Özellikle İstanbul, Ankara gibi yokuşu bol şehirlerde bu kural hayati önem taşır. Yokuşta aracı doğrudan P'ye alıp bırakmak, yerçekimi kuvvetinin etkisiyle şanzıman kilit dişlisine muazzam bir tork uygular. 2025 yılı yedek parça fiyatlarına baktığımızda, ortalama bir C segmenti aracın (Örn: Fiat Egea, Renault Megane, Toyota Corolla) şanzıman revizyonu 80.000 TL ile 150.000 TL arasında değişmektedir. Sadece basit bir alışkanlığı değiştirerek bu masraftan kurtulmak mümkündür.
Konu açılmışken, otomatik vites kullanıcılarının bir diğer merak ettiği konu da kırmızı ışıkta beklerken vitesi N'ye almanın gerekip gerekmediğidir. Eski tip tork konvertörlü araçlarda bu gerekli değildi. Ancak günümüzdeki çift kavramalı (Dry Clutch) şanzımanlarda, araç vitesteyken (D) ve siz frene basarken, sistem yarım debriyaj pozisyonunda bekler. Bu durum balatanın ısınmasına neden olabilir.
Eğer ışık süresi 30-40 saniyeden uzunsa, vitesi N'ye almak şanzıman ısısını düşürür ve balata ömrünü uzatır. Ancak 5-10 saniyelik kısa duraklamalarda sürekli D-N-D yapmak, vites seçici mekanizmayı (robotu) daha çok yorar. Özetle; kısa duruşlarda D'de kalın, uzun beklemelerde N'ye alıp el frenini çekerek ayağınızı dinlendirin. Aracınıza ne kadar nazik davranırsanız, o da sizi yolda bırakmayarak karşılığını verecektir.
Google Play
App Store