Yeni bir bilimsel çalışma, alçak Dünya yörüngesinin giderek daha riskli hâle geldiğini ortaya koydu. Araştırmaya göre zincirleme bir çarpışma, insanlığın uzaya erişimini bir anda kesebilir.
İnsanlığın uzaydaki serüveni, farkında bile olmadan tehlikeli bir eşiğe gelmiş olabilir. Yayımlanan yeni bir araştırma, alçak Dünya yörüngesinde artan uydu yoğunluğunun zincirleme çarpışma riskini ciddi biçimde yükselttiğini gösteriyor. Bu çarpışmaların tetikleyebileceği Kessler Sendromu ise, uzayı uzun yıllar boyunca kullanılamaz hâle getirebilecek bir senaryoya işaret ediyor.
Bir yanda Elon Musk’ın Starlink projesiyle hızla büyüyen uydu filoları, diğer yanda benzer hedeflerle yörüngeye gönderilen rakip sistemler var. Dünya’nın çevresinde adeta görünmez bir ağ örülüyor. Bu ağ, küresel ve kesintisiz internet vaadi sunuyor; ama aynı zamanda alçak Dünya yörüngesini her geçen gün daha kalabalık, daha karmaşık ve biraz da daha “kirli” bir ortama dönüştürüyor.
Starlink gibi şirketler, gelişmiş otomasyon sistemleri ve çarpışma önleme algoritmaları sayesinde bu yapının güvenli biçimde yönetildiğini savunuyor. Ancak Princeton Üniversitesi’nden Sarah Thiele ve ekibinin yayımladığı yeni çalışma, bu iyimser tabloya ciddi bir itiraz getiriyor. Araştırmacılar, mevcut uydu düzenini “tek darbede çökmeye hazır bir iskambil evi”ne benzetiyor.
Çalışmanın ortaya koyduğu rakamlar oldukça çarpıcı. Alçak Dünya yörüngesindeki tüm uydular hesaba katıldığında, iki cismin birbirine 1 kilometreden daha fazla yaklaştığı “yakın geçişler” ortalama her 22 saniyede bir yaşanıyor. Sadece Starlink uydularına bakıldığında bile bu tür yakınlaşmalar yaklaşık her 11 dakikada bir gerçekleşiyor.
Dahası, Starlink filosundaki her bir uydu, çarpışma riskinden kaçınmak için yılda ortalama 41 kez manevra yapmak zorunda kalıyor. Kâğıt üzerinde bu durum, sorunsuz işleyen bir mühendislik başarısı gibi görünebilir. Ancak uzmanlara göre asıl risk, nadiren yaşanan ama etkisi son derece yıkıcı olan uç senaryolarda ortaya çıkıyor.
Araştırmanın altını çizdiği en tehlikeli uç senaryolardan biri ise güneş fırtınaları. Bu fırtınalar uyduları iki temel şekilde etkiliyor. İlk olarak, atmosferin üst katmanlarını ısıtarak sürtünmeyi artırıyor. Sonuç: uyduların yörüngelerinde beklenmedik sapmalar, konum belirsizlikleri ve daha fazla yakıt tüketimi.
Buna somut bir örnek de var. Mayıs 2024’te yaşanan Gannon Fırtınası sırasında, alçak Dünya yörüngesindeki uyduların yarısından fazlası yalnızca konumlarını koruyabilmek ve çarpışmadan kaçınabilmek için ek manevralar yapmak zorunda kaldı.
İkinci etki ise çok daha yıkıcı. Güçlü güneş fırtınaları, uyduların haberleşme ve navigasyon sistemlerini doğrudan devre dışı bırakabiliyor. Böyle bir durumda uydu, yaklaşan bir tehlikeyi algılasa bile kaçınma manevrası yapamaz hâle geliyor. Artan sürtünme, belirsizlik ve kontrol kaybı birleştiğinde ise zincirleme çarpışmaların önü açılıyor.
Bu noktada devreye, ilk kez 1978’de Donald J. Kessler ve Burton Cour-Palais tarafından tanımlanan Kessler Sendromu giriyor. Senaryo basit ama ürkütücü: Yörüngedeki her büyük çarpışma, daha fazla enkaz üretiyor. Bu enkazlar yeni çarpışmaları tetikliyor ve sonunda uzay, onlarca yıl boyunca kullanılamaz hâle geliyor.
Araştırmacılar, Kessler Sendromu’nun uzun vadeli bir sonuç olduğuna dikkat çekiyor. Ancak daha acil tehlikeyi ölçmek için yeni bir kavram öneriyorlar: Çarpışma Saati (CRASH Clock). Nükleer felaket riskini simgeleyen Kıyamet Saati’ni andıran bu gösterge, uydu operatörlerinin kaçınma manevraları için komut gönderemediği bir senaryoda, ilk büyük ve yıkıcı çarpışmanın ne kadar sürede yaşanabileceğini hesaplıyor.
Ortaya çıkan tablo pek iç açıcı değil.
2018’de bu süre yaklaşık 218 gündü.
Haziran 2025’te ise yalnızca 2,8 güne kadar düştü.
Bugün gelinen noktada, kontrol kaybının sadece 24 saat sürmesi hâlinde bile yıkıcı bir çarpışma yaşanma ihtimali yüzde 30 seviyesine çıkıyor. Ve tek bir büyük çarpışma, Kessler Sendromu’nu tetiklemek için yeterli olabilir.
Sorunu daha da karmaşık hâle getiren bir başka unsur ise güneş fırtınalarının öngörülemezliği. Bu tür olaylar genellikle yalnızca bir-iki gün önceden tahmin edilebiliyor ve gerçekleştiğinde yapılabilecekler oldukça sınırlı kalıyor. Oysa araştırmacılara göre, bu kadar yoğun ve dinamik bir yörünge ortamında güvenliğin sağlanabilmesi için sürekli ve gerçek zamanlı kontrol şart.
Geçmiş, bu konuda net bir uyarı sunuyor. 1859’daki Carrington Olayı, şimdiye kadar kaydedilmiş en güçlü güneş fırtınalarından biri olarak biliniyor. Araştırmacılar, bugün benzer şiddette bir olay yaşanması hâlinde uyduların kontrolünün üç günden çok daha uzun süre kaybedilebileceğini belirtiyor. Bu da insanlığın uzaya erişiminin belki de on yıllar boyunca tamamen kesilmesi anlamına geliyor.
Google Play
App Store