Karolinska Enstitüsü'nde yapılan çarpıcı araştırma, yaşlı beyinlerin hâlâ yeni nöronlar ürettiğini ortaya koydu. Yıllardır doğru sanılan bir efsane daha çöktü.
İnsan beyni yaşlandıkça yeni hücre üretmeyi bırakıyor mu? Uzun yıllardır bilim dünyasında yaygın olarak kabul gören bu fikir, İsveç’teki Karolinska Enstitüsü’nden gelen yeni bulgularla sarsıldı. Araştırmaya göre, beyin ileri yaşlara kadar yeni nöronlar üretmeye devam ediyor. Üstelik bu üretim, hafıza ve öğrenmenin merkezi olan hipokampus bölgesinde gerçekleşiyor.
Eskiden yetişkin beyninin yeni nöron üretmediği düşünülüyordu. Hücrelerin sadece çocuklukta geliştiği, sonrasında ise mevcut yapının korunmaya çalışıldığı sanılıyordu. Ancak Karolinska’daki bilim insanları, bu algıyı temelden değiştirecek bir çalışmaya imza attı.
Yeni araştırma, aslında 2013’te yine aynı enstitüde yapılan ve yetişkin beyinde yeni nöron oluşabileceğini gösteren bir çalışmanın devamı niteliğinde. O dönemde karbon-14 izotopu kullanılarak hücrelerin yaşları hesaplanmış, ancak bu hücrelerin nereden geldiği tam olarak açıklanamamıştı.
Yeni bulgular bu eksikliği gideriyor. Bilim insanları, hipokampusta bulunan öncül (progenitor) hücrelerin yaşlılıkta bile bölünmeye devam ettiğini ve yeni nöronlara dönüştüğünü ortaya koydu. Yani beyin, düşündüğümüzden çok daha dinamik bir yapıya sahip.
Araştırma ekibinin başındaki isim olan Profesör Jonas Frisén, “Artık yeni nöronların doğrudan kaynağını belirleyebiliyoruz. Bu da beynin yaşlandıkça pasifleşmediğini, aksine aktif kaldığını gösteriyor,” diyor.
Çalışma kapsamında bebeklikten 78 yaşına kadar uzanan geniş bir yaş aralığındaki bireylerin beyin dokuları incelendi. Bu dokularda yalnızca öncül hücrelerin varlığı değil, aynı zamanda bölünme süreçleri de net şekilde gözlemlendi.
Araştırmacılar, bu incelemeleri yaparken son teknoloji yöntemlere başvurdu. RNA dizileme, makine öğrenimi, akış sitometrisi gibi gelişmiş tekniklerle hücrelerin gelişim aşamaları takip edildi. Ayrıca RNAscope ve Xenium gibi transkriptomik araçlarla, yeni nöronların tam olarak hipokampusun “dentate gyrus” adlı alt bölgesinde üretildiği görüntülendi.
Araştırmanın dikkat çeken bir diğer sonucu ise her bireyin beyninin aynı kapasitede nöron üretmemesi. Bazı kişilerde öncül hücreler bol miktarda bulunurken, bazı bireylerde bu hücrelerin neredeyse hiç bulunmadığı belirlendi.
Bu farkın nedenleri henüz net değil. Ancak genetik yapı, yaşam tarzı, beslenme, stres düzeyi gibi etkenlerin bu süreci etkileyebileceği düşünülüyor. Profesör Frisén, “Bu farklar, hem beyin sağlığı hem de nörolojik hastalıklarla mücadelede yepyeni kapılar açabilir” diye belirtiyor.
Google Play
App Store
Haberi Paylaş
16:11
İLGİLİ HABERLER
YORUM YAZ