Dolarsız dünyaya adım adım! Petro-doların sonu geldi, 50 yıllık devir bitti
Amerikan ekonomisini küresel finans sisteminin odak noktası haline getiren 50 yıllık petro-dolar düzeninin sonuna mı gelindi? BRICS ülkelerinin dolarsızlaşmada başı çekerken Dünya Altın Konseyi’nin raporu yeni düzenin işaretini verdi.
Arap-İsrail Savaşlarında Suudi Arabistan’ın ambargo ile karşı karşıya kalan ABD, sürecin sonunda yapılan 1974 tarihli anlaşma ile yeniden kazançlı çıkar. Bu ayın başında Çin ve Rus liderlerin bir araya gelmesi, sosyal alandaki dönüşümleri ekonomik alana da taşımak isteyen Suudi Arabistan ve merkez bankası rezervlerinde altının artan ağırlığı dünyaya ne anlatmak istiyor?
50 YILLIK ANLAŞMAYA VEDA
Kainat Güzellik yarışmasına tarihinde ilk kez bu yıl yarışmacı gönderen Suudi Arabistan’ın kararı dünya gündemini uzun süre meşgul etti. Riyad’ın bir dönüşüm içinde olduğu medyada sık sık yer alırken Prens Selman’ın ABD ile tam 50 yıl önce yaptığı anlaşmayı yenilememesi petro-doların sonu mu geldi? sorusunu akıllara getirdi.
7-8 Ekim 1974 yılında dördüncü Arap-İsrail Savaşı sırasında Riyad İsraili desteklediği gerekçesiyle 23 Ekim 1973’ten 18 Mart 1974’e kadar petrol satmadı. Petrol satışlarının durmasına rağmen petrol fiyatlarının artması Suudi kasasının hızla dolmasına Riyad’ın bölgede ekonomik bir güç olmasına kapı aralar.
Süreç içinde SSCB’nin bölgede hakimiyetinin artması İran’ın güçlenmesi ve Camp David anlaşmasının getirdiği ortam Suudi Arabistan ile ABD’nin anlaşma masasına oturduğu zeminini hazırlar.
8 Haziran 1974 yılında ABD dolarının gücüne güç katacak petrolün finansal hakimiyetinin dolara geçtiği anlaşma iki ülke arasında imzalanır. Anlaşmaya göre, iki ülke arasında ekonomik işbirliği güçlenecek, Suudi Arabistan’ın Basra’daki askeri gücü artacak böylelikle İran’a yönelik bir denge politikası güdülecek.
Anlaşması sonrası artan petrol fiyatlarının etkisi ile Suudi sermayesi ABD finans piyasalarına girer. Petrol tamamen dolara endekslenir.
RİYAD ANLAŞMAYI YENİLEMEDİ
50 yıl önce iki devlet arasında imzalanan anlaşmanın 9 Haziran 2024’te yenilenmesi gerekiyordu, ancak Riyad bu kez geri adım attı. Suudilerin anlaşmadan vazgeçmeleri ABD piyasalarında dalgalanma riskini ortaya çıkardı.
Uzmanlara göre dünya petrolü dolar üzerinden almayı bırakırsa bu ABD’de daha yüksek faiz oranlarına ve güçsüz bir tahvil piyasasına neden olabilecek.
RUSYA VE ÇİN GÖRÜŞMESİNDE ÖNEMLİ MESAJLAR
Öte yandan ABD’nin Çin ve Rusya’ya uyguladığı ekonomik yaptırımlar devam ediyor. BRICS’ın iki güçlü ülkesi mayıs ayının başında bir araya geldi. Görüşmede Rus lider Putin’in iki ülke arasındaki ticaret cirosunun 2023'te yüzde 25 civarında artarak 227 milyar doların üzerine çıktığını söylemesi dikkat çekti. Rus lider aynı zamanda iki ülke arasındaki ikili ticaretin yüzde 90'ının ruble ve/veya yuan üzerinden yapıldığının altını çizdi.
Mart 2024’te Çin uluslararası ödemelerinin yarısından fazlası (%52,9) RMB cinsinden, %42,8'i ise ABD doları cinsinden yapıldı. Böylelikle RMB doları geçmiş oldu. Ayrıca, Çin Halk Bankası verilerine göre, Çin'in altın rezervi, 2023 yılının dördüncü çeyreğindeki 2235,39 tondan 2024 yılının ilk çeyreğinde 2264,87 tona yükseldi.
2023 yılının başlarında Brezilya ve Arjantin, RMB cinsinden ticaret anlaşmalarına sıcak baktıklarını açıkladı. Goldman Sachs'a göre, çin yuanı cinsinden varlıklara artan ilgi dolarsızlaşmada kilit role sahip.
Mart ayında Endonezya'da Güneydoğu Asya Ülkeler Birliği ( ASEAN) maliye bakanları ve merkez bankaları toplantısında politika yapıcılar ABD dolarına, Japon yenine ve euroya olan bağımlılıklarını kesmeyi ve bunun yerine yerel para birimleriyle yapılan ödemelere geçmeyi gündemlerine aldılar.
DÜNYA ALTIN KONSEYİ ANKETİ
Merkez Bankaları son yıllarda rezervlerinde yüklü miktarda altın almaya başladılar. merkez bankaları önümüzdeki on iki ay içinde altın varlıklarını artırma konusunda iyimserler. Geçen yıl %71 olan bu oran, bu yıl %81'e yükselmiş durumda. Çin ve Hindistan gibi ekonomiler kasalarını altınla doldurmaya devam ediyor.
Analistler özellikle BRICS ülkelerinin altına dayalı karşı düzenle doların sonunu getirmeyi planladıklarının altını çiziyor. IMF'nin araştırmasına göre, merkez bankalarının rezervleri içindeki dolar oranı 1970’lerde yüzde 85 seviyesindeydi. 2024’te ise bu oran yüzde 58’lere kadar geriledi.
