Psikolojik Açıdan Kurban

Kurban kesmek, dini bir ritüelden öte çok daha fazlasını anlatan ve insan psikolojisi açısından da derin anlamlar ihtiva eden bir eylemdir. İlk bakıldığında bıçağın soğukluğu ile hayvanın canını alan gibi duran bu gelenek, aynı zamanda içinde merhamet, paylaşma ve fedakarlık gibi yüce duyguları da barındırır. 
Kurban, kolektif bilinçaltımızda derinlere işlemiş bir kavramdır. Tarih boyunca mitolojiden edebiyata kadar birçok farklı alanda karşımıza çıkar ve ilahi bir güce teslimiyeti, günahlardan arınmayı, fedakârlığı ve ölümü sembolize eder. Bu anlamlar, ibadetin psikolojisi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

Kurban kesmenin bela ve musibetlere karşı bir paratoner görevi gördüğü, kötülüklere karşı koruduğu da İslam toplumunda yaygın bir kanaattir. Allah'ın rızasını kazanmak amacıyla kesilen hayvanın insanın üzerindeki sıkıntıları gidereceğine inanılır. Hatta kesilen kurbanın akan kanı ile birlikte sahibinin dertlerinin de su gibi akıp gideceği ve psikolojisinin rahatlayacağı vurgulanır. 

Kurban, kadim ritüellerle olan bağını gözler önüne sererken, insan ruhunun derinliklerinde saklı kalan duygularını da ortaya çıkarır. Bir yandan adanmışlığın ve fedakârlığın sembolü olurken, diğer yandan insanın derin psikolojik ihtiyaçlarına da cevap verir. Hayvanı keserken birey, içsel bir temizlenme yaşar; kanın toprağa karışmasıyla birlikte, kendi korkularını ve günahlarını da serbest bırakır. Bu eylem, hem bireysel hem de toplumsal bir yenilenme süreci olarak tezahür eder. Kurbanın son nefesi, insan ruhunda bir huzur ve kabulleniş hissi uyandırır.

Fransız ünlü Antropolog Rene Girard, “Kurban, şahıs için değil toplum içindir. İçindeki şiddeti gidermek isteyen Toplum, kendi dışında bir şeye şiddetini yönlendirmek ister.” Yani bir anlamda Girard’a göre Kurban, iç çatışmaları yatıştırma ve şiddetin yönünü başka yere çevirmektir ve hatta kurban geleneğinin devam etmesini toplum menfaati için zaruri görür. İlahi kitaplarda anlatılan Habil Kabil olayında Kabil’in katil olmasını da kansız kurban sunmasına bağlar. 

Marmara Üniversitesinden Hocam Prof. Dr. Ali Murat Daryal’da ”Kurban Kesmenin Psikolojik Temelleri” adlı kitabında saldırganlığın doğuştan gelen biyolojik bir olay olduğunu ve bunun tedavisi için de kişinin kan görmesi gerektiğini savunur. Sonrasında da psikolojik açıdan kurbanın gerekli olduğunu ayetlerden örnek vererek anlatan Daryal Hocamız, insanda kan görerek tatmin olma dürtüsü konusunda Türkiye’den ve Batı’dan örnekler verir. Kurban kesen toplumlarla kesmeyenlerin yaşantılarının farklı olduğunu ve kurban kesmeyenlerin daha çok kan ve şiddet içerdiğini belirtir. 

Kurban, hem bireysel hem de toplumsal bir boyut taşır. Bireysel olarak, kişisel günahlardan arınma ve Allaha yakınlaşma arzusunu temsil ederken toplumsal olarak ise dayanışmayı, paylaşmayı ve yoksullara yardım etmeyi simgeler. 

Eğer gerçek anlamda kurban eti, ihtiyaç sahiplerine dağıtılabilse idi, toplumsal birlik ve beraberlik duygusunun pekiştirilmesine çok önemli bir katkı sağlayabilirdi. 

Neredeyse bütün dinlerde ve kültürlerde yer alan kurban, ilk çağlardan günümüze kadar kesintisiz devam eden, en belirgin ibadetlerden biridir. Bu gelenek, Allaha şükran sunmak, günahlardan temizlenmek ve ilahi bağışlanma dilemek için bir araç olarak görülür. Kuran'da da kurban kesmenin önemi vurgulanır ve belirli kurallara uyularak gerçekleştirilmesi istenir. Bu kurallara uymamak, kurbanı anlamsız hale getirebilir ve hatta günah olarak da değerlendirilebilir. 

Dinde hayvanlara eziyet etmemek ve kurbanı saygılı bir şekilde kesmek esastır.

Sonuç olarak, 
Kurban geleneği, İslam dini açısından bir gerekliliktir. Nefsimizi terbiye etme ve kontrol altına alma imkanı sunar. Değer verdiğimiz varlıklardan biri olan hayvanı, Allah rızası için kesmek suretiyle, bencil duygularımızdan ve hesapsız isteklerinden vazgeçmeyi öğreniriz. Toplumda empati ve merhamet duyguları artar. Bu durum, daha adil ve şefkatli bir toplum inşa edilmesine de aracılık eder. Ancak Kurban keserken hayvanlara eziyet etmekten kesinlikle kaçınılmalıdır. Aslında din de kurban kesmenin önemini vurgularken, hayvanlara eziyet etmemek ve kurbanı saygılı bir şekilde kesmek gibi etik kurallara da uyulmasını emrediyor.